Τέτοιες μέρες οι Μαρμαρινοί θυμούνται την παλιά Πατρίδα .
Κάθε χρόνο ο Πολιτιστικός και Λαογραφικός Σύλλογος "Η Προικόννησος" διοργανώνει την ετήσια γιορτή "Αναμνήσεις από την παλιά Πατρίδα" που περιλαμβάνει αναπαράσταση του προξενιού-αρραβώνα και της Χαράς (γάμου) όπως γίνονταν στην Αξέχαστη Πατρίδα, καθώς και εκθέσεις παραδοσιακής κατοικίας, φωτογραφίας, βιβλίου-γραφών, εικόνων και σκευών λατρείας, συλλογή θαλασσίων κοχυλιών, αγροτικών εργαλείων, προίκας της νύφης-νυφοστόλι κ.ά.
Στην παλιά πατρίδα τον γάμο τον ονόμαζαν ¨χαρά¨.
Ο γάμος στα παλιά χρόνια γινόταν από προξενιό .Η μαμά της νύφης και η μαμά του γαμπρού ήταν συνήθως φιλενάδες .Όταν ήταν έγκυες λέγανε ¨αν θα κάνεις εσύ κορίτσι και συ αγόρι θα τα παντρέψουμε¨. Πριν γεννηθούν λοιπόν τα είχαν κανονίσει οι γονείς ,για να μπορέσουν να διατηρήσουν τη στενή τους φιλία .
Αν δεν υπήρχε φιλία στη μέση το προξενιό το ανελάμβανε η προξενήτρα ,μια γυναίκα μεγάλης ηλικίας που πάντα έβλεπε ποιο αγόρι ταίριαζε με μια κοπελιά του χωριού ή το ανάποδο .Πήγαινε τότε στους γονείς του αγοριού ή οι γονείς του γαμπρού πήγαιναν στην κυρία και της λέγανε ¨Θέλουμε να πας προξενιό στην …..οικογένεια για να μας δώσουν το κορίτσι τους.
Η προξενήτρα μετά πήγαινε στην οικογένεια της νύφης και της ανακοίνωνε το προξενιό. Παρουσίαζε και τα καλά του γαμπρού …έχει καΐκι, έχει σαντάλα , έχει μπουγιαντέ ,έχει κούντελο ,έχει αμπέλι ,έχει ελιές ,έχει σπίτι…….είναι καλός ,είναι χριστιανός ……….Η νύφη δεν είχε πολύ λόγο ,αποφάσιζαν γι΄αυτην οι γονείς της .Αν συμφωνούσαν έστελναν με την προξενήτρα την απόφαση τους .Αν ήταν θετική ,ορίζανε τον αρραβώνα.
Στον αρραβώνα ,που γινότανε πάντα Κυριακή –όχι σε περίοδο νηστείας- ,πήγαιναν τα συμπεθεριά στης νύφης το σπίτι .Η νύφη με το δίσκο κερνούσε τον πεθερό ,την πεθερά και τον γαμπρό. Μετά το κέρασμα της χαρίζανε τα χρυσαφικά .Τότε ο πατέρας έλεγε τι χαρίζει στην κόρη του και αυτά τα έγραφαν στο προικοσύμφωνο που λεγόταν τότε ΄΄Άγλαβή΄΄.
Το σύντασσε το προικοσύμφωνο ένας που μπορεί να ήταν από το πολύ στενό οικογενειακό περιβάλλον και να ήταν από τη δημογεροντία. Στον αρραβώνα πάντα ήταν και ο ιερέας για να ευλογήσει τις βέρες .Ο γαμπρός στο τέλος έλεγε κι αυτός τι προσφέρει στη νύφη π.χ. τόσες τούμπλες-λίρες μεγάλες – πεντόλιρα ,αλυσίδες μαργαριταρόριζα (15 σειρές ) ,σκουλαρίκια ,ακόμα και χρήματα.
Στο τέλος υπέγραφε ο ιερέας ,μέλη της δημογεροντίας και οι γονείς . Την ημέρα του αρραβώνα ,ορίζανε και την ημέρα του γάμου ,που φρόντιζαν πάλι να μην πέσει σε σαρακοστή. Η μέρα του γάμου γινόταν πάντα Κυριακή. Για κουμπάρο πρότειναν τον νουνό ή τη νουνά του γαμπρού ή της νύφης .
ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΓΑΜΟΥ
Η μεγαλύτερη προετοιμασία ήταν της νύφης γιατί η νύφη από μικρή μόνη της ετοίμαζε την προίκα της ,κεντούσε ,ύφαινε και έραβε.
Δυο εβδομάδες πριν τον γάμο η νύφη καλούσε τις φιλενάδες της για να πλύνουν τα προικιά και να την σιδερώσουν. Την Παρασκευή πριν από το γάμο τα κορίτσια στόλιζαν την προίκα στο σπίτι για να ‘ρθουν να τη δουν όλοι(συγγενείς, φίλοι ,γείτονες ) και να την καμαρώσουνε. Εκείνη τη μέρα στο σπίτι ακούγονταν πολλά τραγούδια όπως το παρακάτω:
Χαρά στα αργυροδάχτυλα που πιάσαν το βελόνι
Και κανε τα κεντήματα τον ήλιο να θαμπώνει….
…………………………………………………………..
Λάμπουν τα χιόνια στα βουνά και τα σπαθιά στην Κρήτη
Λάμπουν της νύφης τα προικιά απόψε μες στο σπίτι.
Την Κυριακή το πρωί μετά την εκκλησία μια κυρία καλοντυμένη ΄΄γκαλέστρα ΄΄ ή ΄΄προσκαλέστρα ΄΄,που είχε ένα μαντηλάκι στο αριστερό χέρι πήγαινε στα σπίτια ,χτυπούσε την πόρτα και προσκαλούσε στο γάμο .
Έλεγε :
¨Σας προσκαλάει ο γαμπρός και η νύφη και να κοπιάσετε στο γάμο¨. Τους έλεγε ακόμα και τι ώρα θα είναι ο γάμος. Από το μεσημέρι και μετά ξεκινούσε η προετοιμασία της νύφης και του γαμπρού. Ο γαμπρός πήγαινε στο καφενείο και προσκαλούσε όλα τα παλικάρια του χωριού να πάνε σπίτι του για να τον ντύσουν και να τον τραγουδήσουν.
Τα παλικάρια με τα όργανα πήγαιναν από το καφενείο στο σπίτι του γαμπρού. Μαζί με τα παλικάρια πήγαινε και ο ΄΄μπαρμπέρης ΄΄-ο κουρέας –για να ξυρίσει το γαμπρό. Κι ενώ ο μπαρμπέρης ξύριζε ,τα παλικάρια τραγουδούσαν :
Φέρτε νερό ροδόσταμο σαπούνι απ’ την Αρτάκη
Να ξουραφίσουν το γαμπρό που ‘ναι παλικαράκι…
Αφού τελείωνε το ξύρισμα ,τα παλικάρια έντυναν το γαμπρό .Του φορούσαν ένα άσπρο μεταξωτό πουκάμισο και άλλα γαμπριάτικα που ήταν τσόχινα.Την ώρα που τον ντύναν του έλεγαν:
Ως πρέπουν τα γαρούφαλα στην ασημένια κούπα
Έτσι του πρέπουν του γαμπρού τα τσόχινα τα ρούχα…..
Όταν ετοιμαζόταν ο γαμπρός ,τα παλικάρια τον βάζανε στον σοφρά-ρηχό ταψί-τον σηκώνανε ψηλά και φωνάζανε :
Μπρε και παλέ τα παλικάρια του γαμπρού.
Ο γαμπρός είχε στις τσέπες του γρόσια –χρήματα. Τα έβγαζε και τα σκόρπιζε και τα μαζεύαν τα παιδιά ή τα παλικάρια.
Όση ώρα ετοιμαζόταν ο γαμπρός ,στο σπίτι της νύφης ήταν τα κορίτσια και την ντύνανε. Της φορούσαν το νυφικό και κεντημένες μεταξωτές παντόφλες .Τη στολίζανε και της τραγουδούσαν:
Η νύφη μας είναι όμορφη είναι κι αρχοντοπούλα
στο νυφοστόλι κάθισε σαν τη βασιλοπούλα
αλλάζουνε τη νιόνυφη της βάζουν τα χρυσά της
την καμαρώνει η μάνα της και τα πεθερικά της.
………………………………………………………………..
Όταν η νύφη ετοιμαστεί πρέπει να αποχαιρετήσει τους γονείς της ,γιατί θα πάει να μείνει σε άλλο σπίτι ,στο σπίτι που ετοίμασε με τον άνδρα της .Τότε τα κορίτσια τραγουδάνε:
Το δέντρο που ποτίζεται στην πλούσια την αυλή σας
Τώρα που σας το παίρνουνε δώστε του την ευχή σας
Μητέρα που μεγάλωσες το κλήμα στην αυλή σου
Τώρα στο παίρνει ο γαμπρός και δώσε την ευχή σου.
Το γιασεμί που πότιζες πατέρα στην αυλή σου
Σήμερα σου το παίρνουνε και δώσε την ευχή σου.
Τότε η κοπέλα σκύβει ,κάνει μετάνοια και φιλάει το χέρι της μαμάς και του μπαμπά .Σε λίγο έρχεται ο γαμπρός με τα όργανα αφού προηγουμένως έχει πάρει τον κουμπάρο. Στο δρόμο για το σπίτι της νύφης προηγούνται τα όργανα και μετά ο γαμπρός ,που τον κρατούν δυο κορίτσια με μαντήλια άσπρα. Όλοι μαζί πάνε στο σπίτι της νύφης για να την πάρουν .Η νύφη κάθεται σε μια πολυθρόνα και ανεβαίνει πάνω στο σπίτι η πεθερά με τον πεθερό και την χαιρετάν. Η νύφη κρατά στην αγκάλη της ένα άσπρο μαντήλι απλωμένο και εκεί της ρίχνουν χρήματα ,που είναι τα δώρα από τη μεριά του γαμπρού. Μ’ αυτά αγοράζει πράγματα που της λείπουν.
Στο τέλος κατεβαίνουν όλοι από το σπίτι .Τη νύφη την κρατάν δυο παλικάρια. Μετά ξεκινούν για την εκκλησία μπροστά τα όργανα ,πίσω ο γαμπρός με τον κουμπάρο, ακολουθούν οι φίλοι του γαμπρού ,η νύφη ,οι γονείς ,οι συγγενείς και τέλος όλοι οι καλεσμένοι. Τα όργανα παίζουν ένα πολύ ωραίο σκοπό και όλοι μαζί τραγουδάνε :
Κίνησε κερά θάλασσα με τα χρυσά σου ψάρια
Με τα ωραία κύματα και με τα παλικάρια …..
Φτάνουν στην είσοδο της εκκλησίας ,όπου τους περιμένει ο παπάς με τις λαμπάδες στα χέρια για να πάνε μέσα στο ναό και γίνεται η στέψη. Προς το τελείωμα του μυστηρίου όταν ο παπάς και οι γονείς δίνουν την ευχή τους στο ζευγάρι ,παλικάρια τρέχουν και πιάνουν τον κουμπάρο και τον σηκώνουνε ψηλά και του λένε ΄΄κουμπάρε τάξε μας ΄΄.Όταν εκείνος θα τους υποσχεθεί κάτι ,τον κατεβάζουνε ,χαιρετούν όλοι και φεύγουν από την εκκλησία.
Ακολουθεί μεγάλο φαγοπότι στην αυλή του σπιτιού μέχρι το πρωί. Πριν πάνε όμως στο τραπέζι οι νιόνυφοι έπρεπε να πάνε στο σπίτι το καινούριο .Εκεί θα τους περίμενε ή η μητέρα του γαμπρού ή η μητέρα του κοριτσιού και πριν περάσουν το κατώφλι του σπιτιού τους έδινε από την γλυκόκουπα να φάνε¨μπελτέ¨ για να είναι γλυκιά η ζωή τους .Όταν έρχονταν όλοι οι καλεσμένοι κατέβαινε στην αυλή και το ζευγάρι και άρχιζε το γλέντι .Είχαν ετοιμάσει από πριν αρνιά ή κατσίκια γεμιστά στο φούρνο, τυριά ,παστά και ξεκινούσαν το χορό με το τραγούδι:
Άσπρα φορείς κι άσπρα κρατείς ,κι άσπρη ειν’ η φορεσιά σου
Άσπρα στολίδια πέφτουνε απ’ την κορμοστασιά σου.
Το γλέντι κρατούσε ως το πρωί………
